Cafe para todos Jak Hiszpania podzieliła się, by pozostać jednością, czyli hiszpański model ustroju terytorialnego

Przedmiotem opracowania jest hiszpański model ustroju terytorialnego, znany jako „Państwo
Autonomii” (Estado de las Autonomías). Opracowanie sytuuje ten model jako formę pośrednią
między scentralizowanym państwem unitarnym a federacją, podkreślając jego doktrynalny, a nie
czysto prawny charakter. Celem tekstu jest analiza jego złożonej genezy, ewolucji oraz
fundamentalnych zasad prawnych i strukturalnych. Najważniejsze ustalenia wskazują, że u jego
podstaw leży świadome napięcie wpisane w Konstytucję z 1978 r., która łączy zasadę „nierozerwalnej
jedności Narodu hiszpańskiego” z gwarancją „prawa do autonomii stanowiących go narodowości i
regionów”. Ta prawna ambiwalencja, będąca wynikiem politycznego kompromisu po upadku
dyktatury Franco, początkowo stosowana była asymetrycznie wobec „narodowości historycznych”. Z
czasem ewoluowała w kierunku zasady café para todos („kawa dla wszystkich”), prowadząc do
utworzenia 17 wspólnot autonomicznych. W ten sposób ukształtował się trójszczeblowy ustrój
terytorialny państwa, na który, zgodnie z art. 137 Konstytucji, składają się gminy, prowincje oraz
wspólnoty autonomiczne. Mimo że kompromis ten umożliwił pokojową transformację
demokratyczną, ta sama niejednoznaczność stała się źródłem najpoważniejszych współczesnych
konfliktów politycznych , co ilustruje spór o status Katalonii.