Kontrola i nadzór nad spółkami z udziałem samorządów – aktualny stan prawny

Prawidłowe wykonywanie nadzoru nad spółką pomoże osobom zarządzającym w samorządach uniknąć wielu problemów, w tym niespodziewanej upadłości spółki, która może pociągnąć za sobą wiele komplikacji dla samorządu, zwłaszcza finansowych. Jednocześnie brak prawidłowego nadzoru nad spółką może spowodować odpowiedzialność osób zarządzających gminą, powiatem lub województwem z tytułu niegospodarności. Prowadzone w ostatnich latach kontrole m.in. ze strony NIK w zakresie prawidłowości wykonywania nadzoru przez gminy, powiaty i województwa, wykazują, iż samorządy wciąż mają wiele do poprawienia w tym zakresie. Szkolenie pozwoli ukształtować nadzór w urzędzie, tak aby uniknąć zarzutów w przypadku kontroli. Prowadzący omówi wymagania niezbędne do zasiadania w organach spółek, co jest istotne w przypadku ewentualnych zmian personalnych we władzach spółek wynikających m.in. z udziału tych osób w wyborach samorządowych.

• Pozyskanie wiedzy o zasadach funkcjonowania spółek z udziałem jednostek samorządu terytorialnego (gmin, powiatów i województwa), a w szczególności obowiązków dotyczących sprawowania nadzoru nad ich działalnością.
• Przedstawienie rozwiązań w k.s.h. wyposażających rady nadzorcze oraz uprawienia kontrolne.
• Pozyskanie wiedzy o zasadach i instrumentach, które pozwolą prawidłowo wykonywać nadzór na spółkami oraz potencjalnych błędach i nieprawidłowościach i sposobach ich unikania.
• Szczegółowe omówienie uprawnień kontrolnych i nadzorczych ze strony organów gminy.
• Uzyskanie odpowiedzi na najczęściej pojawiające się pytania przy realizacji czynności nadzorczych i kontrolnych nad spółkami.

1. Wprowadzenie – kontrola i nadzór, co to oznacza?
2. Spółki z udziałem samorządów terytorialnych:
a) Rodzaje spółek z udziałem gminy, powiatu lub województwa, w tym spółki będące współwłasnością kilku samorządów
b) Dopuszczalny przedmiot działalności spółki komunalnej – co spółka komunalna może robić, a czego jej nie wolno? Jakie kryteria muszą być spełnione, aby spółka mogła rozszerzyć działalność poza sferę użyteczności publicznej?
c) Procedury tworzenia spółki od podstaw lub w wyniku przekształcenia, rola i kompetencje poszczególnych organów samorządowych.
3. Organizacja i wykonywanie kontroli i nadzoru nad działalnością spółki komunalnej:
a) Kontrola i nadzór nad działalnością spółki ze strony gminy – założenia, cele, rodzaje, możliwe sposoby sprawowania nadzoru w ramach urzędu, nadzór rozproszony, nadzór scentralizowany.
b) Zarzuty NIK wobec samorządów z zakresu wadliwości wykonywania nadzoru właścicielskiego przez samorządy 
c) Uprawnienia kontrolne i nadzorcze organów gminy – podział uprawnień pomiędzy organ wykonawczy i organ stanowiący, dopuszczalność wykonywania kontroli w spółce przez komisję rewizyjna rady gminy (powiatu), sejmiku województwa.
d) Uprawnienia radnych określone ustawami samorządowymi do prowadzenia kontroli w spółce samorządowej oraz żądania od spółki informacji. W jakim zakresie komisja rewizyjna rady gminy może badać dokumenty spółki? Podstawy do odmowy udzielenia informacji i możliwe środki odwoławcze.
e) Wykonywanie uprawień kontrolnych przez wspólnika tj. zgromadzenia wspólników (walne zgromadzenie), tzw. uprawnienia osobiste wspólników, różnice w spółkach z o.o. w stosunku do spółki akcyjnej.
f) Rady nadzorcze – uprawienia do zasiadania, nowe uprawnienia rad nadzorczych do pozyskiwania informacji o działalności spółki oraz wybieranie doradcy zewnętrznego a także sankcje karne m.in. dla zarządu i pracowników za brak udostępnienia informacji i danych, zasady wykonywania kontroli przez członków rady nadzorczej, organizacja pracy rady nadzorczej po zmianach ksh.
4. Kształtowanie wynagrodzeń w spółkach komunalnych jako instrument nadzoru:
a) Regulacje określające sposób ustalania wynagrodzeń organów spółki oraz przykłady nieprawidłowości w działalności gmin w tym zakresie według kontroli NIK:
- wynagrodzenie zarządu – podstawowe i dodatkowe, organy powołane do ustalenia wynagrodzenia, różnice, sposób ustalania, dopuszczalna wysokość,
- wynagrodzenie rady nadzorczej – możliwość różnicowania wysokości wynagrodzeń członków RN.
b) Wynagrodzenie dodatkowe dla zarządu jako element kształtowania polityki właścicielskiej:
- zasady określania wynagrodzenia dodatkowego, 
- ustalanie celów zarządczych, jak konstruować cele zarządczą i wskaźniki?
- rozliczenie dodatkowego wynagrodzenia.
- zakres jawności informacji o wynagrodzeniach w spółkach.
c) Wynik kontroli Najwyżej Izby Kontroli z lat 2022-2024 w samorządach dot. przestrzegania zasad ustalania wynagrodzeń w spółkach komunalnych.

osoby odpowiedzialne w urzędach miast i gmin za nadzór nad spółkami komunalnymi, pracownicy biur nadzoru lub kontroli, członkowie rad nadzorczych spółek komunalnych, przewodniczący rad, sekretarze, wójtowie, burmistrzowie, radni, przewodniczący i członkowie komisji działających zgodnie z regulaminem pracy rady gminy (powiatu), osoby zajmujące się obsługą biur rad, osoby współpracujące z organem uchwałodawczym.

Radca prawny. Zajmuje się obsługą prawną samorządów i spółek sektora komunalnego, w tym branży wod-kan. Autor artykułów w Gazecie Samorządu i Administracji, Wodociągi i Kanalizacja, współautor książki wydawnictwa C.H. BECK "Funkcjonowanie spółek z udziałem jednostek samorządu terytorialnego". Prowadzi wykłady z zakresu szeroko rozumianego funkcjonowania samorządów i ich jednostek w otoczeniu prawnym.